DİRENÇ (RESİSTOR) NEDİR?

      Devreye uygulanan gerilim ve akım bir uçtan diğer uca ulaşıncaya kadar izlediği yolda birtakım zorluklarla karşılaşır. Bu zorluklar elektronlaın geçişin etkileyen veya geciktiren kuvvetlerdir. İşte bu kuvvetlere DİRENÇ denebilir. Kısaca Ω ohm ile gösterilir. Başka bir değişle elektrik akımına karşı gösterilen zorluğa DİRENÇ denir. “R” harfi ile sembollendirilir. Birimi ise “W” Ohm’dur. Ohm Kanunu Kapalı bir elektrik devresinde direnç; devre gerilimi ile devreden geçen akımın bölümüne eşittir.

Elektrik, elektronik devrelerinde en yaygın olarak kullanılan devre elemanları dirençlerdir. Direncin iki temel görevi vardır; akımı sınırlamak ve gerilimi bölmek. Dirençler 1 ohm’dan daha küçük değerlerden 100 Mega ohm’dan daha büyük değerlere kadar geniş bir yelpazede çeşitli omik değerlerde üretilmektedir.

Dirençlerin iki önemli parametresi vardır. Bu parametreler (1) Direncin omik değeri, (2) Direncin gücü’dür.

Direncin birimi ohm’dur.Direnç birimi Ω sembolüyle gösterilir. Direnç ise R harfiyle gösterilmektedir. Örneğin 100 ohm değerinde bir direnç R= 100Ω olarak belirtilir. Direncin ohmik değeri elektrik akımına gösterilen zorluğu belirler. Uçlarına uygulanan gerilimi sabit olarak düşünürsek omik değeri daha yüksek olan dirençlerden daha az akım geçer.

Direncin ikinci önemli parametresi ise gücüdür. Direncin içinden geçen akım ısınmaya yol açar. Direncin dayanabileceği ısı miktarı direncin gücü ile bağlantılır. Direncin gücünün birimi de Watt’tır. Daha yüksek güçlü dirençler ısıya daha fazla dayanırlar. Örneğin 5 Wattlık bir direnç, 1 Wattlık bir dirence göre ısıya daha dayanıklıdır.

Dirençler yapıldıkları malzemeye göre;

1.      Karbon dirençler

2.      Telli dirençler  olarak ikiye ayrılır.

 Kullanışlarına göre ise:

1.      Sabit dirençler

2.      Ayarlı dirençler   olarak ikiye ayrılırlar.

Dirençlerin Seri Bağlanması :

Elemanlar üzerinden akım geçerken bir sırayı takip ediyormuş gibi önce birinden sonrada diğerinden geçerek gider. Akımlar sabit gerilimler farklıdır. Bu bağlantıda dirençler birer ucundan birbirine eklenmiştir. Her dirençten aynı akım geçer. Toplam direnç(RT) ise dirençlerin cebirsel toplamına eşittir.

               

Dirençlerin Paralel Bağlanması :

Elemanlar ardarda değil de yan yana bağlanmıştır, akım aynı anda ikisinden birden geçebilir. Gerilimler aynı akımlar farklıdır. Bu bağlantıda dirençlerin uçları birbirine bağlanmıştır. Her dirençten değeriyle orantılı olarak farklı akım geçer. Toplam direnç (RT) ise dirençlerin bire bölümlerinin toplamına eşittir.

Dirençlerin Renk Kodları :

Renk                          Sayı                            Çarpan                      Tolerans(%)

Siyah                          0                                 10⁰

Kahverengi                 1                                 10¹

Kırmızı                       2                                 10²

Turuncu                      3                                 10³      

Sarı                             4                                 10⁴

Yeşil                           5                                 10⁵

Mavi                           6                                 10⁶

Mor                             7                                 10⁷

Gri                              8                                 10⁸

Beyaz                         9                                 10⁹

Altın                                                              10^-1                             5

Gümüş                                                                       10^-2                             10

Renksiz                                                          1                                 20

RENK	A	B	C	D (Çarpan)	T (Tolerans)
Siyah	0	0	0	1Ω
Kahverengi	1	1	1	10Ω	±%1        (F)
Kırmızı	2	2	2	100Ω	±%2        (G)
Turuncu	3	3	3	1KΩ	-
Sarı	4	4	4	10KΩ	-
Yeşil	5	5	5	100KΩ	±%0.5     (D)
Mavi	6	6	6	1MΩ	±%0.25   (C)
Mor	7	7	7	10MΩ	±%0.10   (B)
Gri	8	8	8		±%0.05
Beyaz	9	9	9		-
Altın	-	-	-	0.1	±%5        (J)
Gümüş	-	-	-	0.01	±%10      (K)
RENK	A	B	-	C (Çarpan)	T (Tolerans)

Karbon Dirençte:

Direnç üzerindeki renkleri değerlendirirken A, B, C, D ve T sırasına göre gitmeye dikkat etmek gerekmektedir. Bu sıralamaya göre yapılacak hesaplama sonucunda elde edilen direnç değeri Ohm(Ω) olarak bulunacaktır. (10°=1 'dir.)

Ayarlı dirençlerin 1A akım değerine kadar kullanılanlarına potansiyometre, 1A den büyük akımlarda kullanılanlarına ise reosta adı verilir.

Değeri Üzerinde Yazılı Dirençler

Bazı üreticiler renk kodu yerine direnç değerlerini yazmayı tercih etmektedirler. Bunlardan bir kısmı doğrudan direnç değerini ve toleransını yazdığı gibi, bazıları da harf kodu kullanmaktadır.
Direnci gösteren harfler: R = Ohm(Ω), K = KiloOhm(KΩ), M = MegaOhm(MΩ)
Tolerans harfleri: F = ±%1, G = ±%2, J = ±%5, K = ±%10, M = ±%20

Kodlama Üç Şekilde Olmaktadır;

1- 1000 Ohm 'a kadar olan dirençler için R harfi kullanılır.

Kodlama 3 adımda yapılır:

• R 'den önce gelen sayı "Ohm" olarak direnci gösterir.
• R 'den sonra gelen sayı direncin ondalık bölümünü gösterir.

En sondaki harf toleransı gösterir.

Örneğin:

6R8J = 6.8 ±%5 Ω
R45G = 0.45 ±%2 Ω
2- 1KΩ 'dan  1MΩ 'a kadar olan dirençler için "K" harfi kullanılır.

Örneğin:

3K0K = 3±%10 KΩ
2K7M = 2.7±%20 KΩ
3- 1MΩ 'dan yukarı dirençlerde de "M" harfi kullanılır.

Direnç Standartı:

Tablo 1'de görüldüğü gibi, dirençler standart değerlerde üretilir.

Tolerans yüzdeleri, "E" seri numarasından anlaşılır.

E6 serisi %20	E12 serisi %10	E24 %5	E96 ±1-2
1.0	1.0	1.0	100
		1.1	102
	1.2	1.2	105
		1.3	107
1.5	1.5	1.5	110
		1.6	113
	1.8	1.8	115
		2.0	118
2.2	2.2	2.2	120
		2.4	123
	2.7	2.7	125
		3.0	128
3.3	3.3	3.3	130
		3.6	133
	3.9	3.9	135
		4.3	138
4.7	4.7	4.7	140
		5.1	143
	5.6	5.6	145
		6.2	148
6.8	6.8	6.8	150
		7.5	155
	8.2	8.2	160
Tablo 1 - Standart dirençler

İhtiyaca göre bu dirençlerin 10, 100, 1000 katları alınır.